To έχετε συνειδητοποιήσει σίγουρα όσο μεγαλώνετε, τόσο στη δική σας οικογένεια όσο και σε άλλες: Οι χήρες είναι (χτύπα ξύλο κουβέντα που ανοίξαμε) περισσότερες από τους χήρους.
Οι γυναίκες ξεπερνούν τους άντρες, ξεκάθαρα: Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι γυναίκες έχουν προσδόκιμο ζωής περίπου 80, σε σύγκριση με περίπου 75 για τους άνδρες.
Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το πού ζουν οι γυναίκες, πόσα χρήματα βγάζουν και άλλους παράγοντες. Ισχύει ακόμη και για τα περισσότερα άλλα θηλαστικά.
«Είναι ένα πολύ ισχυρό φαινόμενο σε όλο τον κόσμο, που παραμένει το ίδιο σε εποχές ασθενειών, λιμών, επιδημιών, ακόμη και σε περιόδους λιμοκτονίας», δήλωσε η Δρ Dena Doubal, καθηγήτρια νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.
Οι λόγοι που οι γυναίκες ζουν περισσότερο είναι περίπλοκοι – και το γεγονός ότι ζουν περισσότερο από τους άνδρες δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ζουν καλύτερα. Οι γυναίκες τείνουν να έχουν μικρότερο ”χρόνο υγείας” (αναφερόμαστε στον αριθμό των υγιών ετών που ζει ένα άτομο) από τους άνδρες, δήλωσε η Bérénice Benayoun, αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Γεροντολογική Σχολή U.S.C. Leonard Davis. Οι γυναίκες είναι γενικά πιο αδύναμες σωματικά από τους άνδρες σε μεγάλη ηλικία. Είναι επίσης πιο ευάλωτες, ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση, στην ανάπτυξη καρδιαγγειακών προβλημάτων και της νόσου Αλτσχάιμερ.
Οι επιστήμονες προσπαθούν να αποκαλύψουν τους λόγους για τους οποίους οι άνδρες και οι γυναίκες γερνούν διαφορετικά με την ελπίδα να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής και την υγεία και των δύο.
«Εάν μπορούμε να καταλάβουμε τι κάνει ένα φύλο πιο ανθεκτικό ή ευάλωτο, τότε έχουμε νέα μονοπάτια, νέα μοριακή κατανόηση, για νέες θεραπείες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν το ένα ή και τα δύο φύλα να είναι επίσης ανθεκτικά», είπε ο Δρ Dubal.
Μέχρι στιγμής όμως τι γνωρίζουμε για όλα αυτά;
Γενετική
Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών υποδηλώνει ότι το σύνολο των XX χρωμοσωμάτων γυναικείου φύλου στο DNA μπορεί να επηρεάσει τη μακροζωία, αν και δεν είναι σαφές πώς ακριβώς. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2018 που διεξήχθη από το εργαστήριο της Δρ. Dubal εξέτασε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια με διαφορετικούς συνδυασμούς φυλετικών χρωμοσωμάτων και αναπαραγωγικών οργάνων. Όσοι είχαν δύο χρωμοσώματα Χ και ωοθήκες έζησαν περισσότερο, ακολουθούμενοι από ποντίκια με δύο χρωμοσώματα Χ και όρχεις. Τα ποντίκια με χρωμοσώματα XY είχαν μικρότερη διάρκεια ζωής.
Χρωμόσωμα ΧΧ
«Υπήρχε κάτι στο δεύτερο χρωμόσωμα Χ που προστάτευε τα ποντίκια από το θάνατο νωρίτερα στη ζωή τους, ακόμα κι αν είχαν όρχεις», είπε η Δρ Dubal. «Τι θα γινόταν αν υπάρχει κάτι σε αυτό το δεύτερο χρωμόσωμα Χ που είναι κατά κάποιο τρόπο ένα ελιξίριο της νεότητας;»
Οι επιστήμονες δεν το έχουν εξετάσει ακόμη στους ανθρώπους, αλλά η Δρ Dubal είπε ότι το γεγονός ότι έχουμε τις ίδιες ορμόνες και φυλετικά χρωμοσώματα και παρόμοια αναπαραγωγικά συστήματα, υποδηλώνει ότι τα ευρήματα θα μπορούσαν να είναι παρόμοια στους ανθρώπους.
Στοιχεία του περιβάλλοντος και του τρόπου ζωής, όπως το κλίμα ή το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να διαδραματίσουν ρόλο στη διάρκεια ζωής, διευρύνοντας ή μειώνοντας τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, δήλωσε ο Montserrat Anguera, αναπληρωτής καθηγητής βιοϊατρικών επιστημών στο University of Pennsylvania School of Veterinary Medicine, που μελετά αυτό το θέμα.
Ορμόνες
Οι ερευνητές διερευνούν επίσης τον ρόλο των ορμονών του φύλου όπως τα οιστρογόνα και ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επίδραση που έχουν στο ανοσοποιητικό σύστημα. «Υπάρχουν αξιοπρεπή στοιχεία που δείχνουν ότι, τουλάχιστον πριν από την εμμηνόπαυση, το γυναικείο ανοσοποιητικό σύστημα τείνει να είναι καλύτερο, πιο ικανό να ανταποκρίνεται», είπε ο Δρ Benayoun. Γενικά, τα αρσενικά «τείνουν να τα καταφέρνουν πολύ χειρότερα απέναντι στις μολύνσεις», η οποία με τη σειρά της θα μπορούσε να συντομεύσει τη διάρκεια της ζωής τους.
Μια ανάλυση του 2017 διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που βίωσαν την εμμηνόπαυση αργότερα στη ζωή τους – άνω των 50 ετών – έζησαν περισσότερο από εκείνες που την βίωσαν νωρίτερα. Όταν τα επίπεδα οιστρογόνων πέφτουν, όπως κατά την εμμηνόπαυση, το ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών φαίνεται να εξασθενεί. Και οι γυναίκες τείνουν να φτάνουν (ή να ξεπερνούν) τους άνδρες όσον αφορά την ανάπτυξη ασθενειών που ήταν λιγότερο συχνές πριν από την εμμηνόπαυση, είπε ο Δρ Benayoun.
Τρόπος ζωής και συμπεριφορά
Τα πρότυπα συμπεριφοράς παίζουν βασικό ρόλο. Οι γυναίκες είναι γενικά λιγότερο πιθανό από τους άνδρες να καπνίζουν ή να πίνουν πολύ – συμπεριφορές που συμβάλλουν σημαντικά στη θνησιμότητα, δήλωσε ο Kyle Bourassa, ψυχολόγος και ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Μελέτης Γήρανσης και Ανθρώπινης Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Duke.
Οι γυναίκες τείνουν επίσης να ακολουθούν «συμπεριφορές που προάγουν την υγεία», όπως π.χ να φορούν ζώνη ασφαλείας ή να πηγαίνουν στον γιατρό για ετήσιες εξετάσεις.
Επιπλέον, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό από τους άνδρες να κοινωνικοποιηθούν, προστατεύοντάς τες από τις βλαβερές συνέπειες της κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς. Μια ανάλυση του 2023 διαπίστωσε ότι είναι επίσης λιγότερο πιθανό να πεθάνουν από υπερβολική δόση ναρκωτικών ή αυτοκτονία.
Εξωτερικοί Παράγοντες
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid, οι άνδρες πέθαναν με υψηλότερα ποσοστά από τις γυναίκες. Η έρευνα έδειξε ότι ήταν πιο πιθανό να κατέχουν θέσεις εργασίας που τους εκθέτουν στον ιό, όπως η προετοιμασία φαγητού ή οι κατασκευές, ή να είναι άστεγοι ή φυλακισμένοι, γεγονός που επηρέαζε τα ποσοστά θνησιμότητας.
Τελικά, είναι ένας συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων που καθορίζει το χάσμα της διάρκειας ζωής, είπε ο Άλαν Κοέν, αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικών επιστημών υγείας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Mailman του Πανεπιστημίου Κολούμπια. «Υπάρχουν πιθανώς χίλιοι τρόποι που συμβαίνει αυτό».
Και παρόλο που έχουμε τον έλεγχο ορισμένων παραγόντων, όπως το ποτό, το κάπνισμα και η διατροφή, δεν είναι ακόμη σαφές πόσο σημαντικά θα επηρεαστεί η μακροζωία από την αλλαγή αυτών των συμπεριφορών, είπε ο Δρ Μπουράσα.
