13η σύνταξη: Για ποιους επανέρχεται στην Ευρώπη – Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Ολική επαναφορά της  13ης σύνταξης με τη μορφή ενός σταθερού ετήσιου επιδόματος για τη στήριξη των συνταξιούχων που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να περιέλθουν σε μόνιμη φτώχεια κάνουν αρκετές χώρες της Ευρώπης μεταξύ των οποίων και η Ελβετία όπου το μέσο κατά κεφαλήν μηναίο εισόδημα είναι περίπου 7.500 ευρώ.

Η στροφή σε παλιές και δοκιμασμένες συνταγές στήριξης των συνταξιούχων μέσω επιδομάτων αποκαλύπτεται σε ειδικό κεφάλαιο της τελευταίας έκθεσης του ΟΟΣΑ για τις συντάξεις, στην οποία επισημαίνεται ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να βρεθούν κάτω από το όριο της σχετικής εισοδηματικής φτώχειας σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ, ο κίνδυνος μόνιμης φτώχειας απειλεί το 10% των συνταξιούχων σε ηλικίες από 66 έως 75 ετών και το 12% των συνταξιούχων άνω των 76 ετών.

Ο κίνδυνος φτώχειας ορίζεται ως το εισόδημα που είναι κάτω από το 50% του «διάμεσου» εισοδήματος. Το «διάμεσο» εισόδημα είναι το εισόδημα που κερδίζουν οι περισσότεροι. Στην Ελλάδα το διάμεσο εισόδημα είναι περίπου στα 10.000 ευρώ ετησίως και το μισό αυτού 5.000 ευρώ ετησίως ή γύρω στα 420 ευρώ τον μήνα.

Το 10% των συνταξιούχων ηλικίας 66-75 ετών και το 12% άνω των 76 ετών στην Ελλάδα ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, με μηνιαίο εισόδημα μεταξύ 400 και 500 ευρώ και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μόνιμης φτώχειας. Η 13η σύνταξη που επανέρχεται σε αρκετά κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο, όχι όμως και να τον εξαλείψει εντελώς. 

Πάνω από τα όρια

Ενα μέτρο που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε 13η σύνταξη είναι το μόνιμο επίδομα των 250 ευρώ που ξεκίνησε να καταβάλλεται από φέτος σε συνταξιούχους άνω των 65 ετών με ατομικό ετήσιο εισόδημα έως 14.000 ευρώ και οικογενειακό έως 26.000 ευρώ, που είναι πολύ πάνω από τα όρια των φτωχών συνταξιούχων που αναφέρει η έκθεση του ΟΟΣΑ.

Το επίδομα των 250 ευρώ μπορεί να μετεξελιχθεί σε 13η σύνταξη για τους φτωχότερους συνταξιούχους και θεωρείται βέβαιο ότι του χρόνου τον Νοέμβριο θα είναι ίσως και στα 350 ευρώ ή και στα 400 ευρώ, με επιπλέον κόστος από 120 εκατ. έως 180 εκατ. ευρώ.

Η συνταγή της 13ης σύνταξης ακολουθείται ήδη από δυο ευρωπαϊκές χώρες, ενώ αρκετές ενισχύουν τις συντάξεις με επιδόματα που προσιδιάζουν σε 13η σύνταξη.

Σύμφωνα με όσα αποκαλύπτονται στην έκθεση του ΟΟΣΑ για τις συντάξεις (Pensions at a Glance 2025):

*Η Ελβετία εισήγαγε 13η μηνιαία πληρωμή σύνταξης στο δημόσιο σύστημα που σχετίζεται με τα εισοδήματα. Η 13η σύνταξη μπορεί να χρηματοδοτηθεί από αύξηση του ΦΠΑ. Η εισαγωγή της στο δημόσιο σύστημα έχει αυξήσει τα ποσοστά αναπλήρωσης κατά 2 και 3 ποσοστιαίες μονάδες για τις περιπτώσεις των ατόμων με μέσο και χαμηλό εισόδημα, αντίστοιχα.

*Η Σλοβακική Δημοκρατία έχει εισαγάγει πληρωμή σύνταξης 13ου μήνα. Αποτελείται από ένα κατ’ αποκοπήν επίδομα ίσο με το μέσο μηνιαίο επίδομα σύνταξης στο προηγούμενο έτος, με κατώτατο όριο 300,38 ευρώ. Για να λάβουν την πλήρη πληρωμή του 13ου μήνα, οι συνταξιούχοι γήρατος πρέπει να έχουν καταβάλει τουλάχιστον 10 έτη εισφορών. Παράλληλα, αύξησε το ελάχιστο επίδομα σύνταξης μετά από 30 έτη εισφορών από 136% σε 145% του ελάχιστου ορίου διαβίωσης και για κάθε επιπλέον έτος εισφορών το ποσοστό αυξάνεται περαιτέρω κατά 2,5%. Η εισαγωγή της 13ης σύνταξης στη Σλοβακική Δημοκρατία αυξάνει τα καθαρά ποσοστά αναπλήρωσης κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες για ένα μέσο εισόδημα και 7 ποσοστιαίες μονάδες για έναν χαμηλόμισθο, σε 79% και 86%, αντίστοιχα.

*H Πορτογαλία άλλαξε την πολιτική των αυξήσεων και αποφάσισε να αναπροσαρμόζει τις συντάξεις που καταβάλλονται από το πρώτο έτος μετά τη συνταξιοδότηση αντί για το δεύτερο έτος που ίσχυε προηγουμένως.

*Η Λετονία επανέφερε το συμπλήρωμα σύνταξης για τα έτη εργασίας πριν από το 1996, το οποίο καταργήθηκε για τους νέους συνταξιούχους το 2012. Το συμπλήρωμα είναι ένα κατ’ αποκοπήν μηνιαίο επίδομα, ίσο με 1,62 ευρώ ανά έτος εργασίας πριν από το 1996 ή 1% των μέσων ακαθάριστων αποδοχών για 10 έτη εργασίας. Παράλληλα, μείωσε τη φορολογία των συνταξιοδοτικών παροχών, ενώ από το 2025 έχει διπλασιάσει το ποσό του εισοδήματος που απαλλάσσεται από τον φόρο για τους δικαιούχους συντάξεων, από 500 σε 1.000 ευρώ ανά μήνα.

 Τι κάνουν άλλα κράτη

Ειδικά επιδόματα για να στηρίξουν τους συνταξιούχους προβλέπονται σε άλλες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ.

Για παράδειγμα:

*Το Βέλγιο καταβάλλει την ελάχιστη σύνταξη σε όσους έχουν 5.000 ημέρες (περίπου 16 έτη) πραγματικής απασχόλησης.

*Η Αυστραλία, η Χιλή, η Ισλανδία και η Νορβηγία έχουν αυξήσει τα στοχευμένα επιδόματα για να στηρίξουν τους συνταξιούχους. Στην Αυστραλία, το επίδομα στέγασης για ενοικίαση, στο οποίο έχουν πρόσβαση οι δικαιούχοι σύνταξης γήρατος, αυξήθηκε κατά 15% τον Σεπτέμβριο του 2023 και κατά 10% τον Σεπτέμβριο του 2024.

*Η Νορβηγία καταβάλλει στοχευμένα επιδόματα για τους άγαμους συνταξιούχους που γεννήθηκαν πριν από το 1954, τα οποία αυξήθηκαν το 2025 κατά 2,3%.

*Το Μεξικό έχει εφαρμόσει μια νέα βασική σύνταξη βάσει της κατοικίας, η οποία καταβάλλεται σε γυναίκες με πολύ χαμηλό εισόδημα πριν από τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης.

*Η Ιρλανδία αντί επιδόματος στις συντάξεις αποφάσισε να αυξήσει το ποσοστό εισφορών που καταβάλλουν οι εργαζόμενοι, αυτοαπασχολούμενοι και εργοδότες για να εξοικονομήσει δαπάνες και να μη χρειαστεί να αυξήσει τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Οι εισφορές μισθωτών και αυτοαπασχολουμένων από 4,1% θα αυξηθούν σε 4,7% μεταξύ 2025 και 2028, ενώ η εισφορά που καταβάλλουν οι εργοδότες θα αυξηθεί από 11,15% σε 11,75% κατά την ίδια περίοδο. Η αύξηση του ποσοστού εισφοράς έχει ως στόχο να επιτρέψει στην Ιρλανδία να διατηρήσει τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης στο τρέχον επίπεδο των 66 ετών στο εγγύς μέλλον, καθώς ακυρώθηκε προηγούμενη κυβερνητική πρόταση για αύξηση στα 68 έτη έως το 2039. 

Οι δείκτες εισοδηματικής φτώχειας

Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ το 13% των ατόμων ηλικίας 66-75 ετών και το 17,5% των ατόμων ηλικίας 76+ ετών βρίσκονται σε σχετική εισοδηματική φτώχεια, που σημαίνει ότι έχουν ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το 50% του διάμεσου. Το ποσοστό εισοδηματικής φτώχειας είναι κάτω από 5% για την ηλικιακή ομάδα 66-75 ετών σε Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Ολλανδία και Νορβηγία και μόνο στην Ισλανδία μεταξύ των ατόμων ηλικίας 76+ ετών.

Αντίθετα, οι χώρες της Βαλτικής, η Κορέα και η Νέα Ζηλανδία έχουν ποσοστά φτώχειας άνω του 25% στην ηλικιακή ομάδα 66-74 ετών και ακόμη και πάνω από 40% (εκτός από τη Λιθουανία) στην ηλικιακή ομάδα 76+ ετών.

Ποσοστό συνταξιούχων με αποδοχές κάτω από το 50% του μέσου εισοδήματος (*)

(*) Για την Ελλάδα το 50% του μέσου εισοδήματος αντιστοιχεί σε ποσό κάτω των 500 ευρώ.