Μπορείτε να καταλάβετε πότε κάποιος σας λέει ψέματα; Ισως νομίζουμε ότι είμαστε καλοί στο να εντοπίζουμε ψέματα, τα στοιχεία λένε άλλα. Στην πραγματικότητα, οι έρευνες λένε ότι ο εντοπισμός ενός ψέματος εξαρτάται περισσότερο από το πόσο κακός είναι ο ψεύτης που θα το πει, παρά από το πόσο καλός είναι ο άλλος που ίσως θα το εντοπίσει.
Ορισμένοι τύποι ψέματος (όπως το να πείτε σε κάποιον ότι σας αρέσει το ντύσιμό του ή ότι αγαπάτε το νέο του κούρεμα) μπορεί να είναι μια σημαντική κοινωνική δεξιότητα. Βοηθούν στη διατήρηση της αρμονίας και στην προώθηση πιο θετικών διαπροσωπικών σχέσεων. Άλλα ψέματα μπορεί να είναι πολύ πιο καταστροφικά και να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την ευημερία.
Πόσο συχνά λένε ψέματα οι άνθρωποι;
Το ψέμα και η εξαπάτηση είναι συνηθισμένες ανθρώπινες συμπεριφορές, αλλά μέχρι πρόσφατα, ελάχιστη έρευνα έχει γίνει για το πόσο συχνά οι άνθρωποι λένε ψέματα και πόσο συχνά μπορούν να εντοπίσουν αυτό το είδος εξαπάτησης.
Η πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιθανώς λένε ψέματα από καιρό σε καιρό. Μερικά από αυτά τα ψέματα είναι «ψεματάκια» που προορίζονται στο να προστατεύσουν τα συναισθήματα κάποιου άλλου («Όχι, αυτό το πουκάμισο δεν σε κάνει να φαίνεσαι άσχημος!»). Σε άλλες περιπτώσεις, τα ψέματα μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρά (όπως το να πεις ψέμματα σε ένα βιογραφικό) ή ακόμα και απειλητικά (καλύπτοντας ένα έγκλημα).
Σημάδια ότι κάποιος ”μπορεί” να λέει ψέματα
Δυστυχώς, σπάνια υπάρχει ένα σίγουρο σημάδι για να αποκαλύψει ότι κάποιος λέει ψέματα. Ωστόσο, υπάρχουν μερικά σημάδια που μπορεί να υποδεικνύουν ότι κάποιος λέει ψέματα, όπως:
- Είναι ασαφής και προσφέρει λίγες λεπτομέρειες
- Επαναλαμβάνει ερωτήσεις πριν απαντήσει σε αυτές
- Επαναλαμβάνει την ίδια ιστορία ξανά και ξανά
- Εξηγεί τα πράγματα σε αυστηρή χρονολογική σειρά
- Ακούγεται σαν να επαναλαμβάνει ένα προβαρισμένο σενάριο
- Αδυνατεί να παράσχει συγκεκριμένες λεπτομέρειες όταν αμφισβητείται μια ιστορία
- Αδυνατεί να δώσει μια απλή απάντηση σε μια απλή ερώτηση ναι ή όχι
- Σημάδια συμπεριφοράς όπως το ”παίξιμο με τα μαλλιά” ή η πίεση των δακτύλων στα χείλη
- Φυσικές αλλαγές που υποδηλώνουν αντίδραση, όπως αυξημένη εφίδρωση, μυϊκή ένταση, ανησυχία και νευρικότητα
Ενώ ορισμένες από αυτές τις ενδείξεις μπορεί να παρέχουν υποδείξεις ότι κάποιος λέει ψέματα, το σύνολο της έρευνας δείχνει ότι δεν υπάρχει απλός τρόπος για να εντοπίσετε ότι κάποιος λέει ψέματα.
Πώς μπορείτε να καταλάβετε πότε κάποιος λέει ψέματα;
Γλώσσα σώματος
Όταν πρόκειται για τον εντοπισμό ψεμάτων, οι άνθρωποι συχνά επικεντρώνονται στις «ενδείξεις» της γλώσσας του σώματος ή σε ανεπαίσθητα σημάδια που αποκαλύπτουν εξαπάτηση. Για παράδειγμα, σήκωμα των ώμων, έλλειψη έκφρασης, βαριεστημένη στάση και ”συμπεριφορές περιποίησης”, όπως το παιχνίδι με τα μαλλιά ή η πίεση των δακτύλων στα χείλη, μπορεί να προδώσουν ένα άτομο που μπορεί να λέει ψέματα.
Ωστόσο, παρόλο που τέτοιες ενδείξεις της γλώσσας του σώματος μπορούν μερικές φορές να υπαινίσσονται εξαπάτηση, η έρευνα δείχνει ότι πολλές τυπικές «ύποπτες» συμπεριφορές δεν σχετίζονται πάντα με το ψέμα.
Ο Howard Ehrlichman, ένας ψυχολόγος που μελετά τις κινήσεις των ματιών από τη δεκαετία του 1970, διαπίστωσε ότι δεν σημαίνουν καθόλου ψέματα. Στην πραγματικότητα, υποδηλώνει ότι η μετατόπιση των ματιών σημαίνει ότι ένα άτομο σκέφτεται ή, πιο συγκεκριμένα, ότι έχει πρόσβαση στη μακροχρόνια μνήμη του. Πιο πρόσφατη έρευνα υποδηλώνει επίσης ότι οι κινήσεις των ματιών σχετίζονται με τη γνωστική δραστηριότητα.
Το μάθημα εδώ είναι ότι, παρόλο που η γλώσσα του σώματος μπορεί να είναι χρήσιμη, είναι σημαντικό να δώσετε προσοχή σε όλα τα πιθανά σήματα.
Φωνητικές ενδείξεις
Η αβέβαιη ομιλία μπορεί να υποδηλώνει δυσφορία και ενοχική συνείδηση. Εάν το άτομο φαίνεται ανασφαλές, είναι πιο πιθανό να γίνει αντιληπτό ως ψέμα.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι ψεύτες είναι λιγότερο πιθανό να παράγουν ενδείξεις που οι άνθρωποι συσχετίζουν με το ψέμα, πιθανώς επειδή τροποποιούν τη συμπεριφορά τους ανάλογα για να μειώσουν την πιθανότητα να εντοπιστούν.
Ερευνες υποδηλώνουν ότι οι φωνητικές ενδείξεις είναι ένας ελπιδοφόρος τρόπος για να διακρίνουμε την αλήθεια από τα ψέματα. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αυτές οι ενδείξεις βασίζονται περισσότερο στο περιεχόμενο αυτού που λέει το άτομο παρά σε πράγματα όπως ο τόνος της φωνής.
Γλωσσικές ενδείξεις
Αναζητήστε κάποιον που λέει ένα ψέμα να παραλείπει σημαντικές λεπτομέρειες. Άλλωστε, δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι ψεύδεται για ένα δευτερεύον στοιχείο μιας ιστορίας εάν δεν το αναφέρει εξαρχής.
Οι ερευνητές έχουν καταλήξει σε μια στρατηγική για να ξετρυπώσουν τα ψέματα χρησιμοποιώντας την έννοια του γνωστικού φόρτου. Σε μια μελέτη ατόμων που κλήθηκαν να αναφέρουν ιστορίες σε αντίστροφη σειρά και όχι σε χρονολογική, η πρόσθετη πρόκληση έκανε πιο εμφανείς άλλες, φωνητικές και μη, λεκτικές ενδείξεις.
Όχι μόνο το να πεις ένα ψέμα είναι πιο γνωστικά απαιτητικό, αλλά οι ψεύτες συνήθως ασκούν σημαντική νοητική ενέργεια στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς τους και στην αξιολόγηση των απαντήσεων για τη διατήρηση της αξιοπιστίας. Το ψέμα, ειλικρινά, είναι ψυχικά εξαντλητικό.
Συχνά απαιτεί την επιδίωξη ενός στόχου, τη χρήση της εργαζόμενης μνήμης για τη διατήρηση του ψέματος, τη χρήση ψυχολογικής ευελιξίας για την προσαρμογή στις αλλαγές του περιβάλλοντος και τη χρήση προσοχής για την παρακολούθηση της κατάστασης. Η προσθήκη στο νοητικό φόρτο κάνει το ψέμα πολύ πιο δύσκολο και γνωστικά απαιτητικό.
Διαισθητικές ενδείξεις
Πάνω απ ‘όλα, ακούστε τις αντιδράσεις του ενστίκτου σας. Οι ερευνητές είχαν 72 συμμετέχοντες να παρακολουθήσουν βίντεο συνεντεύξεων με υπόπτους ψεύτικων εγκλημάτων. Μερικοί είχαν κλέψει ένα χαρτονόμισμα από ένα ράφι βιβλίων. Όλοι οι ύποπτοι κλήθηκαν να πουν ότι δεν είχαν πάρει τα χρήματα. Οι ”ανακριτές” τους δεν μπόρεσαν να ανιχνεύσουν αποτελεσματικά τα ψέματα, αναγνωρίζοντας με ακρίβεια τους ψεύτες μόνο στο 43% των περιπτώσεων.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν μια ασυνείδητη, διαισθητική ιδέα για το αν κάποιος λέει ψέματα.
Γιατί το ψέμα είναι δύσκολο να εντοπιστεί
Οι συνειδητές απαντήσεις μπορεί να παρεμβαίνουν στις αυτόματες συσχετίσεις μας. Αντί να βασίζονται στο ένστικτο, οι άνθρωποι επικεντρώνονται σε στερεοτυπικές συμπεριφορές που σχετίζονται με το ψέμα, όπως η νευρικότητα και η έλλειψη επαφής με τα μάτια. Ωστόσο, η υπερβολική έμφαση σε τέτοιους αναξιόπιστους δείκτες καθιστά δύσκολη τη διάκριση μεταξύ αλήθειας και ψέματος.13
Οι άνθρωποι δεν είναι καλοί στο να εντοπίζουν ψέματα
Οι άνθρωποι είναι εκπληκτικά κακοί στην ανίχνευση ψεμάτων. Μια μελέτη, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι μπόρεσαν να εντοπίσουν με ακρίβεια το ψέμα μόνο το 54% των περιπτώσεων σε εργαστηριακό περιβάλλον – εντυπωσιακό όταν συνυπολογιστεί ένα ποσοστό ανίχνευσης 50% μόνο από καθαρή τύχη.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η εκπαίδευση των ανθρώπων στην ανίχνευση ψεμάτων αύξησε την απόδοση σε περίπου 70%. Αυτό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν καλύτεροι στην ανίχνευση ψεμάτων – αλλά δύσκολα είναι μια τέλεια διαδικασία και κάνουν πολλά λάθη.
Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει καθολικό, σίγουρο σημάδι ότι κάποιος λέει ψέματα. Όλα τα σημάδια, οι συμπεριφορές και οι δείκτες που έχουν συνδέσει οι ερευνητές με το ψέμα είναι απλώς ενδείξεις που μπορεί να αποκαλύψουν εάν ένα άτομο είναι ειλικρινές.
Σημαντικά σημεία
Την επόμενη φορά που προσπαθείτε να μετρήσετε την εγκυρότητα της ιστορίας ενός ατόμου, σταματήστε να κοιτάτε τα κλισέ «σημάδια ψέματος» και μάθετε πώς να εντοπίζετε πιο λεπτές συμπεριφορές που μπορεί να συνδέονται με την εξαπάτηση. Όταν είναι απαραίτητο, υιοθετήστε μια πιο ενεργητική προσέγγιση, προσθέτοντας πίεση και κάντε το να λέει το ψέμα πιο νοητικά απαιτητικό ζητώντας από τον ομιλητή να διηγηθεί την ιστορία σε αντίστροφη σειρά.
Τέλος, και ίσως το πιο σημαντικό, εμπιστευτείτε το ένστικτό σας. Μπορεί να έχετε μια εξαιρετική διαισθητική αίσθηση για την ειλικρίνεια έναντι της ανειλικρίνειας.
