Υπάρχουν βραδιές που μένουν χαραγμένες στη μνήμη όχι απλώς για το θέαμα, αλλά για την αίσθηση ότι βρέθηκες μάρτυρας σε κάτι που ξεπέρασε τη στιγμή. Η χθεσινή συναυλία του Μίνωα Μάτσα στο Ηρώδειο ήταν ακριβώς μια τέτοια εμπειρία: ένα ταξίδι που ξεκίνησε από τον Πειραιά του Μάρκου και του Τσιτσάνη και έφτασε μέχρι τις ταβέρνες της Λισαβόνας, τα μπλουζάδικα του Μισισίπι και τα tanguerias του Μπουένος Άιρες
Ο Μίνως Μάτσας δεν παρουσίασε απλώς ένα αφιέρωμα στο ρεμπέτικο. Επέλεξε να το βάλει σε διάλογο με συγγενείς μουσικές που γεννήθηκαν σε άλλες γωνιές του κόσμου αλλά μοιράζονται το ίδιο DNA: πόνος, πάθος, επιθυμία, μοναξιά. Το ρεμπέτικο συνάντησε το fado, το tango και τα blues – κι αυτή η σύμπτωση δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτέλεσμα μιας ενορχηστρωτικής ματιάς που βλέπει τη μουσική όχι με σύνορα, αλλά με γέφυρες.
Ο Κώστας Τριανταφυλλίδης έδωσε τη ραχοκοκαλιά με μια φωνή στιβαρή, αυθεντική, που κουβαλάει τον καημό των ρεμπέτικων χωρίς να μιμείται. Η Δήμητρα Μωραΐτη έφερε μια γυναικεία δύναμη που ισορροπούσε ανάμεσα στο λυρισμό και στην ωμή αλήθεια. Από την άλλη, οι ξένοι ερμηνευτές (Lina Cardoso Rodrigues, Debora Russ, Eric B. Turner) πρόσθεσαν το στοιχείο της «μετάφρασης» — έδειξαν πώς το ίδιο συναίσθημα μπορεί να ειπωθεί σε άλλη γλώσσα, με άλλη χροιά, αλλά με κοινή καρδιά.
Δεν είναι μικρό πράγμα να ακούς ρεμπέτικο στο Ηρώδειο. Εκεί που συνήθως χωρούν όπερες, συμφωνίες και «μεγάλα» έργα, χθες αντήχησαν ρεμπέτικες μελωδίες. Η αίσθηση ήταν διπλή: αφενός η δικαίωση ενός είδους που κάποτε θεωρήθηκε περιθωριακό, αφετέρου η συγκίνηση του κοινού που ένιωσε ότι η μουσική αυτή ανήκει πια στην παγκόσμια κληρονομιά. Το κοινό δεν παρακολούθησε απλώς· έζησε. Και αυτό φάνηκε από το χειροκρότημα που σε στιγμές έμοιαζε να θέλει να καλύψει το ίδιο το Ηρώδειο.
Έχοντας παρακολουθήσει κατά καιρούς άλλα αφιερώματα στο ρεμπέτικο, μπορώ να πω ότι ο Μάτσας πέτυχε κάτι δύσκολο: να μην «μουσειοποιήσει» το είδος, αλλά ούτε να το προδώσει με μια ψεύτικη μοντερνιά. Σε σχέση με πιο «ακαδημαϊκές» προσεγγίσεις, εδώ υπήρχε ζωντάνια, ρίσκο και τόλμη. Σε σχέση με πιο λαϊκά αφιερώματα, εδώ υπήρχε βάθος και σεβασμός. Αυτό το μείγμα είναι που κάνει την παράσταση να ξεχωρίζει.
Όχι όλα τέλεια. Σε κάποια σημεία οι μεταβάσεις από το ένα είδος στο άλλο ήταν λίγο απότομες, αφήνοντας μια αίσθηση «ξεχωριστών κομματιών» αντί για ενιαίο ταξίδι. Κάποιες διασκευές ίσως ξένισαν όσους ήθελαν πιο πιστή εκδοχή των ρεμπέτικων. Ωστόσο, αυτά μοιάζουν μικρές ατέλειες μπροστά στο συνολικό αποτέλεσμα…
Η χθεσινή βραδιά στο Ηρώδειο έδειξε ότι το ρεμπέτικο δεν είναι απλώς ελληνική υπόθεση. Είναι κομμάτι μιας παγκόσμιας μουσικής συνομιλίας. Ο Μίνως Μάτσας, με το όραμά του, κατάφερε να το φωτίσει με τρόπο που έκανε τον θεατή να νιώθει περήφανος αλλά και συγκινημένος. Ήταν μια παράσταση που θύμιζε ότι η μουσική δεν χρειάζεται διαβατήριο· μόνο αυτιά και καρδιά.
