Η κορύφωση του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ και οι αγροτικές κινητοποιήσεις φαίνεται ότι θα δράσουν ως καταλύτης στη θέσπιση νέων πρόσθετων μέτρων, τα οποία θα επανέλθουν σε προτεραιότητα από το τέλος Φεβρουαρίου, όταν πλέον θα διαμορφωθεί νέος δημοσιονομικός χώρος ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ από τη γενικότερη υπεραπόδοση της οικονομίας. Τίποτα όμως δεν μπορεί να γίνει από τη μία μέρα στην άλλη. Το ΥΠΕΘΟ θα έχει μέχρι και το τέλος Μαρτίου ξεκάθαρη εικόνα για την υπέρβαση των φορολογικών εσόδων για το 2025, σε σύγκριση με τους αναθεωρημένους στόχους του προϋπολογισμού του 2026. Από τα επιπλέον έσοδα θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ποια ήρθαν από την καθαρή υπεραπόδοση της οικονομίας (φόροι εισοδήματος, ασφαλιστικές εισφορές) και ποια μπορούν να χαρακτηριστούν «νέα έσοδα» και άρα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σύνολό τους για μέτρα στήριξης. Τα νέα έσοδα προς το παρόν είναι αυτά που θα προέλθουν από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Θα πρέπει όμως τα ποσά που θα βεβαιωθούν να γίνουν αποδεκτά και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν ξεκινήσει η συζήτηση για νέα μέτρα.
Τρία σενάρια
Η κινητοποίηση για νέες ελαφρύνσεις, μοιραία, θα συνδεθεί με την εξέλιξη των κινητοποιήσεων των αγροτών. Με άλλα λόγια, αν οι αγρότες πραγματοποιήσουν τις απειλές τους και κάνουν Χριστούγεννα στα μπλόκα, τότε τα νέα μέτρα θα έρθουν κοντά στο Πάσχα. Αν σταματήσουν με κακό τρόπο, θα προαναγγελθούν άμεσα και θα υλοποιηθούν μόλις πιστοποιηθεί ο νέος δημοσιονομικός χώρος. Το ιδανικό είναι οι κινητοποιήσεις να ολοκληρωθούν πριν από τα Χριστούγεννα με έναν συμβιβασμό της απέναντι πλευράς. Ωστόσο κανείς σήμερα δεν δουλεύει με βάση ένα τέτοιο σενάριο.
Οι πληροφορίες από αρμόδιες πηγές του ΥΠΕΘΟ θέλουν μαζί με τα μέτρα για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, ο πρωθυπουργός να δίνει και ένα περίγραμμα μέτρων, τα οποία θα έρθουν στις αρχές του 2026. Ο πολυετής δημοσιονομικός προγραμματισμός 2026-2029, ο οποίος δόθηκε στη δημοσιότητα πρόσφατα, είναι γνωστό ότι έχει εξαντλήσει το περιθώριο για νέα μέτρα στήριξης για τη διετία 2025-2026, καθώς η Ελλάδα έχει δαπανήσει τα 10 δισ. ευρώ από τα συνολικά 15 δισ. ευρώ που έχει περιθώριο για την περίοδο 2025-2028, με βάση τη συμφωνία που έκανε με την Ε.Ε. Μάλιστα για τη διετία 2027 και 2028, σύμφωνα με τον προγραμματισμό, η Ελλάδα θα μπορεί να προχωρήσει σε νέα μέτρα στήριξης ύψους περίπου 2,2 δισ. ευρώ. Ωστόσο σε όλο το κείμενο του ΠΔΠ διευκρινίζεται ότι τα δεδομένα αυτά ισχύουν χωρίς να υπολογίζεται η λήψη πρόσθετων μέτρων, τα οποία θα αλλάξουν τα δεδομένα.
Ο χώρος
Τα μέτρα που μπορούν να δημιουργήσουν νέο δημοσιονομικό χώρο είναι δύο: Η ύπαρξη εσόδων από νέες πηγές, όπως για παράδειγμα τα έσοδα από φοροδιαφυγή, και η συγκράτηση των πρωτογενών δαπανών. Στο πρώτο σκέλος, η κυβέρνηση, εκτός από την εμβάθυνση των μέτρων κατά της φοροδιαφυγής, τα οποία αποδίδουν από χρόνο σε χρόνο όλο και περισσότερο, βάζει νέο στόχο για έσοδα τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ από τη λαθρεμπορία καυσίμων και καπνικών προϊόντων.
Μάλιστα στο νομοσχέδιο για τις σχολάζουσες περιουσίες και τα ιδρύματα εντάχθηκαν διατάξεις για αναβαθμισμένες ηλεκτρονικές έρευνες λαθρεμπορίας σε αυτές τις κατηγορίες προϊόντων. Παράλληλα η πορεία του προϋπολογισμού προμηνύει απόδοση πάνω από τους στόχους για την οικονομία και ειδικότερα το πρωτογενές πλεόνασμα, το οποίο θα περάσει το 4% του ΑΕΠ έναντι στόχου για πλεόνασμα 3,7% του ΑΕΠ. Η υπεραπόδοση αυτή θα δημιουργήσει νέο δημοσιονομικό χώρο ύψους 1 δισ. ευρώ. Το πόσα από τα χρήματα αυτά μπορούν να δοθούν για νέα μέτρα θα εξαρτηθεί από την πηγή των εσόδων.
Για το τμήμα που αφορά τη φοροδιαφυγή τα μόνιμα και επαναλαμβανόμενα έσοδα ύψους 2 δισ. ευρώ αφήνουν περιθώριο για νέα μέτρα σε ένα ποσό που δεν ξεπερνά το 0,3% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 800 εκατ. ευρώ. Αν τα έσοδα από τη φοροδιαφυγή σε καύσιμα και καπνικά ξεπεράσουν τα 500 εκατ. ευρώ που έχει θέσει ως στόχο το ΥΠΕΘΟ (η φοροδιαφυγή από καύσιμα εκτιμάται κοντά στα 800 εκατ. ευρώ και από καπνικά στα 600 εκατ. ευρώ), θα είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει το σύνολο των επιπλέον εσόδων για νέες παρεμβάσεις.
Το περιθώριο των διαπραγματεύσεων
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αύξηση των δαπανών λογαριάζεται σωρευτικά για το σύνολο της περιόδου 2025-2028. Την ερχόμενη άνοιξη είναι πιθανόν λόγω υψηλότερου πρωτογενούς πλεονάσματος να δημιουργηθεί νέος δημοσιονομικός χώρος ύψους 1,8-2 δισ. ευρώ από τον οποίο θα μπορούν να διατεθούν για νέα μέτρα περίπου 800-900 εκατ. ευρώ. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Για το διάστημα 2025-2028 η σωρευτική αύξηση των δαπανών φτάνει τα 16 δισ. ευρώ. Αρα εκτός από τα 10 δισ. που έχουν διατεθεί μέσω και των επιπλέον μέτρων ύψους 1,1 δισ. ευρώ για φέτος (επιστροφή ενοικίου, επίδομα 250 ευρώ σε συνταξιούχους) και των μέτρων 1,76 δισ. ευρώ που δρομολογήθηκαν για το 2026, η Ελλάδα έχει πια περιθώριο αύξησης των δαπανών κατά 6 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2028.
Αν η κυβέρνηση θελήσει να πάρει νέα μέτρα από τον Απρίλιο, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει εκ των προτέρων τη συγκράτηση δαπανών ισόποσα για τις δαπάνες του 2027 και του 2028. Συγκεκριμένα, δηλώνει στο ΠΔΠ 2026-2029 ότι για το 2027 το όριο αύξησης των δαπανών είναι 3,1% και ο προγραμματισμός είναι οι δαπάνες να αυξηθούν κατά 2,9%, ενώ για το 2028 το συμπεφωνημένο όριο αύξησης των δαπανών θα είναι 3%, ενώ η πραγματική αύξηση των δαπανών θα περιοριστεί ως ποσοστό στο 2,7%.
Μάλιστα, επειδή το 2027 θα έχουμε εθνικές εκλογές, η όποια νέα κυβέρνηση προκύψει θα έχει περιθώριο να διαπραγματευτεί τα όρια δαπανών, αλλά και τα όρια της επόμενης τετραετίας, από το 2029 μέχρι και το 2032. Ωστόσο βάση για το τι και πότε θα υλοποιηθεί θα είναι οι πολιτικές εξελίξεις, αφού σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση θα γνωρίζει τα πραγματικά δεδομένα της οικονομίας και θα έχει και την πρωτοβουλία των κινήσεων.
