Οι θερμοκρασίες είναι στο ζενίθ σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Οι κάτοικοι των πόλεων πλήττονται ιδιαίτερα λόγω του λεγόμενου φαινομένου της “θερμικής νησίδας”. Οι πόλεις προσαρμόζονται, αλλά είναι αυτό αρκετό;
Το καλοκαίρι του 2025 σημαδεύτηκε και πάλι από πολλά διαδοχικά κύματα καύσωνα, που έπληξαν μεγάλες εκτάσεις της Ευρώπης.
Οι επιπτώσεις αυτών των ακραίων καιρικών φαινομένων δεν είναι πουθενά πιο έντονες από ό,τι στις αστικές περιοχές της ηπείρου. Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας (UHI), το οποίο αυξάνει σημαντικά τις θερμοκρασίες σε σύγκριση με τις γύρω (αγροτικές) περιοχές, εντείνοντας τους καύσωνες.
“Αυτό το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας επηρεάζει τις πόλεις σε όλη την Ευρώπη, και αυτό κάνει τις θερμοκρασίες περίπου δύο, τρεις, μερικές φορές ακόμη και τέσσερις βαθμούς θερμότερες στις πόλεις σε σύγκριση με το αγροτικό περιβάλλον”, δήλωσε στο Euronews ο Niels Souverijns, ειδικός σε θέματα κλίματος στο VITO στο Βέλγιο.
Οι επιφανειακές θερμοκρασίες στις πόλεις ήταν μερικές φορές έως και 10-15°C υψηλότερες από ό,τι στο αγροτικό τους περιβάλλον κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όπως δείχνουν τα στοιχεία από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά δεδομένου του μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που επηρεάζονται. Σχεδόν το 40% του συνολικού πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε πόλεις, ενώ περίπου το 70% κατοικεί σε αστικές περιοχές.
Το φαινόμενο αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας για τις αρχές των πόλεων σε όλη την Ευρώπη. Μια μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας NOVA στην Πορτογαλία διαπίστωσε ότι οι εισαγωγές στα νοσοκομεία αυξήθηκαν κατά 18,9% από την αρχική τιμή τις ημέρες καύσωνα, επιβαρύνοντας τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
Οι ευάλωτες ομάδες – όπως οι ηλικιωμένοι και τα μικρά παιδιά – κινδυνεύουν ιδιαίτερα. “Ειδικά οι ηλικιωμένοι με υποκείμενες παθήσεις, για παράδειγμα αναπνευστικές ή καρδιαγγειακές παθήσεις, επηρεάζονται περισσότερο”, δήλωσε ο Souverijns.
Καθώς το φαινόμενο εξελίσσεται κυρίως τη νύχτα, οι άνθρωποι δεν δροσίζονται σωστά όταν πέφτουν για ύπνο, γεγονός που έχει επίσης αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
Ζούγκλα του σκυροδέματος
Αυτό το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας είναι αποτέλεσμα διαφόρων παραγόντων, από την ευρεία χρήση υλικών μέχρι τη συγκέντρωση κτιρίων και την έντονη κυκλοφορία.
“Το γεγονός ότι η πόλη είναι θερμότερη από τη γύρω περιοχή οφείλεται στα υλικά που χρησιμοποιούνται στην πόλη”, δήλωσε στο Euronews ο κλιματολόγος Wim Thiery (VUB). Σε αυτά περιλαμβάνονται η άσφαλτος και το τσιμέντο, τα οποία “απορροφούν θερμότητα όταν ο ήλιος λάμπει, τη συγκρατούν και στη συνέχεια την ακτινοβολούν τη νύχτα”.
Ως αποτέλεσμα, κατά τη διάρκεια της ημέρας, η μέγιστη θερμοκρασία στις πόλεις είναι θερμότερη, αλλά τη νύχτα, η θερμοκρασία ψύχεται επίσης λιγότερο.
Τα ψηλά κτίρια και οι στενοί δρόμοι οδηγούν επίσης σε αυτό το φαινόμενο, καθώς θερμαίνουν τον αέρα που παγιδεύεται ανάμεσά τους, εμποδίζοντας τη φυσική ροή του ανέμου που διαφορετικά θα βοηθούσε στην ψύξη του αέρα.
Σε πολλές πόλεις, αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις φτωχότερες αστικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από πυκνή και ενίοτε ανεξέλεγκτη αστικοποίηση. Ο παράγοντας αυτός, σε συνδυασμό με τις κακές συνθήκες στέγασης, την έλλειψη μόνωσης και τη μειωμένη πρόσβαση σε επιλογές δροσισμού, όπως οι χώροι πρασίνου, καθιστά το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας κοινωνικοοικονομικό ζήτημα.
“Στις πλουσιότερες γειτονιές που βρίσκονται ακριβώς έξω από τα κέντρα των πόλεων, τείνει να υπάρχει περισσότερο πράσινο”, δήλωσε ο Thiery. Αυτό συμβαίνει στις Βρυξέλλες, για παράδειγμα, όπου το χάσμα του πλούτου συσχετίζεται έντονα με την πρόσβαση σε φυσικές περιοχές, με τους φτωχότερους να υποφέρουν από οξεία έλλειψη δέντρων και πάρκων.
Ο Souverijns σημείωσε ότι το μέγεθος της αστικής θερμικής νησίδας συσχετίζεται έντονα με το μέγεθος των πόλεων και την ποσότητα του σκυροδέματος και των κτιρίων που βρίσκονται εκεί. “Έτσι, οι μεγαλύτερες πόλεις, οι οποίες έχουν περισσότερο σκυρόδεμα και περισσότερα κτίρια, τείνουν να επηρεάζονται περισσότερο”.
Τέλος, η ποσότητα της κυκλοφορίας σε μια πόλη έχει επίσης αντίκτυπο. Η ρύπανση από τα αυτοκίνητα, για παράδειγμα, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα είδος στρώματος αερίων του θερμοκηπίου πάνω από μια πόλη, παγιδεύοντας θερμό αέρα.
Πράσινες λύσεις
Ο κλιματολόγος Wim Thiery τόνισε ότι, στο μέλλον, το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας αναμένεται να επιδεινωθεί. “Λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι θερμοκρασίες αυξάνονται περισσότερο από τη μέση θερμοκρασία των 2°C γενικά, με τις ημέρες καύσωνα να είναι 4°C θερμότερες στην Ευρώπη”, δήλωσε στο Euronews.
Οι πόλεις μπορούν, ωστόσο, να υιοθετήσουν μια σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η δημιουργία διαδρόμων ανέμου για τον αερισμό, ο σχεδιασμός πράσινων στεγών και προσόψεων για τα κτίρια, η φύτευση περισσότερης βλάστησης και η καλύτερη χρήση του νερού.
“Στην ουσία, πρέπει να επανασχεδιάσουμε τις πόλεις ώστε να αφαιρέσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο σκυρόδεμα“, δήλωσε ο Souverijns.
Η περιοχή των Βρυξελλών είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στους καύσωνες σε σύγκριση με άλλους βελγικούς δήμους. Η διαφορά μπορεί να φτάσει τους 10° σε σύγκριση με τις αγροτικές περιοχές.
Ένας από τους 19 δήμους της, ο Δήμος των Βρυξελλών, παρέχει στους κατοίκους πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα προφύλαξης ή τις συμπεριφορές που είναι καλύτερο να υιοθετούν τις ζεστές ημέρες, μεταξύ άλλων μέσω διαδραστικών χαρτών με τους οποίους μπορούν να βρουν σημεία πόσιμου νερού, μουσεία, σιντριβάνια, σκιερούς χώρους πρασίνου και άλλα μέρη όπου μπορούν να προστατευτούν από τη ζέστη.
“Πιο δομικά, έχουμε φυσικά δεσμευτεί να προσαρμοστούμε φυσικά και να βελτιώσουμε το περιβάλλον διαβίωσής μας φυτεύοντας δέντρα, απαλύνοντας τις επιφάνειες, κάνοντας τις πλατείες και τους δρόμους πιο σκιερές και πράσινες, φέρνοντας νερό στην πόλη και δημιουργώντας δίκτυα πράσινου-μπλέ”, δήλωσε στο Euronews ο Frederik Ceulemans, δημοτικός σύμβουλος για το κλίμα στον Δήμο των Βρυξελλών.
“Υπάρχουν πρόσθετες παρεμβάσεις που θέλουμε να δοκιμάσουμε σύντομα, όπως σκιασμένες κατασκευές, είτε προσωρινές είτε μόνιμες”.
“Η προσαρμογή από μόνη της δεν επαρκεί
Ωστόσο, και οι δύο εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι η προσαρμογή από μόνη της δεν είναι αρκετή. “Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές στο ότι ο αντίκτυπος της προσαρμογής είναι περιορισμένος. Πολύ τοπικά, όπου φυτεύονται δέντρα, ο αντίκτυπος μπορεί να είναι αισθητός, αλλά σε έναν δρόμο πιο πέρα, θα είναι πάλι πιο ζεστά”, δήλωσε ο Thiery.
Αυτή είναι η πραγματικότητα των πόλεων: δεν υπάρχει χώρος για επαρκείς χώρους πρασίνου σε πυκνοκατοικημένες γειτονιές.
Πρόσθεσε ότι, αν οι αρχές θέλουν να σταματήσουν αυτό το ζήτημα, ο μετριασμός πρέπει να είναι στην κορυφή του μυαλού τους. Αυτό αντικατοπτρίστηκε από τον Souverijns. “Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας θα αυξηθεί επίσης προς το μέλλον με την πρόσθετη κλιματική αλλαγή. Επομένως, είναι επίσης σημαντικό να μειώσουμε τις εκπομπές μας το συντομότερο δυνατό”.
Στην πόλη των Βρυξελλών, η έμφαση δίνεται στις βιώσιμες ανακαινίσεις των κτιρίων, οι οποίες ευθύνονται για το 60% των εκπομπών CO2 στην περιοχή, καθώς και στα βιώσιμα σχέδια για την κινητικότητα και την ενέργεια. Η περιοχή στοχεύει στη μείωση των εκπομπών CO2 κατά 55% έως το 2030 και στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
Εάν οι εκπομπές CO2 δεν μειωθούν στο μηδέν, οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν ότι “ένα τσουνάμι θερμότητας” θα πέσει πάνω στις πόλεις, οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν αβίωτες.
“Βλέπουμε ήδη τέτοιου είδους αβίωτες πόλεις, κυρίως στην Ινδία και σε χώρες κοντά στον ισημερινό. Εδώ, οι άνθρωποι αγωνίζονται να ζήσουν στην πόλη και να κάνουν τις καθημερινές τους δουλειές”, δήλωσε ο Souverijns.
Δημοσίευση: EURONEWS
