Η συμβίωση με ζώα θεωρείται ότι έχει βαθιές επιπτώσεις στην ανοσία μας – μειώνοντας ενδεχομένως τον κίνδυνο αλλεργιών, εκζέματος, ακόμη και αυτοάνοσων παθήσεων. Κι αυτό προκύπτει από μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα, η οποία βασίστηκε στη ζωή μιας από τις πιο περίεργες και ξεχωριστές κοινότητες ανθρώπων: Τους Αμις στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Από τότε που μετανάστευσαν για πρώτη φορά στη Βόρεια Αμερική από την Κεντρική Ευρώπη τον 18ο αιώνα, οι Αμις ήταν γνωστοί για τον μοναδικό τρόπο ζωής τους. Σήμερα, εξακολουθούν να ακολουθούν τις μεθόδους γαλακτοκομίας και μεταφοράς με άμαξα των προγόνων τους για αιώνες.
Για δεκαετίες, οι Άμις έχουν προσελκύσει την προσοχή των σεναριογράφων του Χόλιγουντ, των δημιουργών ντοκιμαντέρ και των κοινωνιολόγων. Όμως, την τελευταία δεκαετία, ο τρόπος ζωής τους έχει προσελκύσει επίσης αυξανόμενη προσοχή από την ιατρική κοινότητα, επειδή φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με μια ανησυχητική σύγχρονη τάση. Αν και η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών του παιδικού ανοσοποιητικού συστήματος όπως το άσθμα, το έκζεμα και οι αλλεργίες έχει αυξηθεί στα ύψη από τη δεκαετία του 1960, αυτό δεν ισχύει για τους Αμις.
Ο λόγος για αυτό είναι η αποκάλυψη πληροφοριών για το πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα – και τους βαθιούς τρόπους με τους οποίους τα ζώα στη ζωή μας τα επηρεάζουν.
Μια ποικιλόμορφη κοινότητα
Για να καταλάβουμε γιατί οι Άμις έχουν χαμηλότερα ποσοστά ορισμένων ασθενειών του ανοσοποιητικού, μια ομάδα επιστημόνων το 2012 επισκέφτηκε μια κοινότητα Άμις στην Ιντιάνα και μια άλλη αγροτική κοινότητα στη Νότια Ντακότα που ονομάζεται Χουτερίτες. Πήραν δείγματα αίματος από 30 παιδιά και στις δύο κοινότητες και μελέτησαν λεπτομερώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο ομάδων.
Όπως οι Αμις, οι Χουτερίτες ζουν από τη γη, έχουν ευρωπαϊκή καταγωγή, σπάνια εκτίθενται στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τρώνε μια διατροφή χαμηλή σε επεξεργασμένα τρόφιμα. Ωστόσο, οι Χουτερίτες έχουν τέσσερις έως έξι φορές περισσότερους από τους Αμις για άσθμα και παιδικές αλλεργίες.
Μια διαφορά μεταξύ των δύο κοινοτήτων είναι ότι ενώ οι Χουτερίτες έχουν υιοθετήσει πλήρως τις βιομηχανοποιημένες τεχνολογίες γεωργίας, οι Άμις δεν το έχουν κάνει, πράγμα που σημαίνει ότι από νεαρή ηλικία ζουν σε στενή επαφή με τα ζώα και την πληθώρα μικροβίων που μεταφέρουν.
«Αν κοιτάξετε φωτογραφίες από αεροφωτογραφίες οικισμών των Άμις από drone και τις συγκρίνετε με τις κοινότητες των Χουτεριτών, οι Άμις ζουν στο αγρόκτημα με τα ζώα, ενώ οι Χουτερίτες ζουν σε μικρά χωριουδάκια και το αγρόκτημα μπορεί να βρίσκεται λίγα μίλια μακριά», λέει ο Fergus Shanahan, ομότιμος καθηγητής ιατρικής στο University College Cork της Ιρλανδίας.
Το 2016, μια ομάδα επιστημόνων από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία δημοσίευσε μια μελέτη-ορόσημο που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά Άμις έχουν χαμηλότερο κίνδυνο αλλεργιών λόγω του τρόπου με τον οποίο το περιβάλλον τους διαμορφώνει το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα παιδιά Άμις στη μελέτη τους είχαν πιο συντονισμένα τα λεγόμενα ρυθμιστικά Τ κύτταρα από εκείνα των Χουτεριτών. Αυτά τα κύτταρα βοηθούν στην καταστολή των ασυνήθιστων ανοσολογικών αποκρίσεων.
Όταν οι ερευνητές σάρωσαν δείγματα σκόνης που συλλέχθηκαν από τα σπίτια των Άμις και των παιδιών Χουτεριτών για σημάδια βακτηρίων, βρήκαν σαφείς ενδείξεις ότι τα παιδιά Άμις εκτίθεντο σε περισσότερα μικρόβια, πιθανώς από τα ζώα με τα οποία ζούσαν.
Σε όλο τον κόσμο, άλλοι επιστήμονες έχουν καταλήξει σε παρόμοια ευρήματα. Μια ομάδα ανοσολόγων ανέφερε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε φάρμες των Άλπεων, όπου οι αγελάδες συνήθως κοιμούνται σε κοντινή απόσταση από τους ιδιοκτήτες τους, φάνηκαν να προστατεύονται από το άσθμα, την αλλεργική ρινίτιδα και το έκζεμα. Άλλες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι ο κίνδυνος αλλεργίας ενός παιδιού στην ηλικία των επτά έως εννέα ετών φαίνεται να μειώνεται αναλογικά με τον αριθμό των κατοικίδιων ζώων που υπήρχαν στο σπίτι στα πρώτα χρόνια της ζωής του, κάτι που ονομάζεται «φαινόμενο μίνι-φάρμας».
«Δεν είναι μια καθολική πανάκεια και κάθε φορά που δίνω μια διάλεξη για αυτό, κάποιος λέει: “Λοιπόν, μεγάλωσα σε μια φάρμα και έχω αλλεργίες”, αλλά γνωρίζουμε ότι αν μεγαλώσεις αλληλεπιδρώντας σωματικά με ζώα φάρμας, έχεις περίπου 50% μείωση στην πιθανότητα να αναπτύξεις άσθμα ή αλλεργίες», λέει ο Jack Gilbert, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, ο οποίος συμμετείχε στη μελέτη για τους Amish και επίσης συνίδρυσε το American Gut Project – ένα πρόγραμμα επιστήμης των πολιτών που μελετά πώς ο τρόπος ζωής μας επηρεάζει το μικροβίωμά μας. «Ακόμα κι αν μεγαλώσεις απλώς με έναν σκύλο στο σπίτι σου, έχεις 13-14% μείωση του κινδύνου», λέει.
Τα κατοικίδια είναι ζωντανά εμβόλια
Από την πρώτη δημοσίευση της μελέτης για τους Άμις, η πιθανώς προστατευτική επίδραση της αλληλεπίδρασης με ζώα κατά την παιδική ηλικία έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον, με τους New York Times να δημοσιεύουν ακόμη και ένα άρθρο που αναρωτιέται αν τα κατοικίδια είναι το νέο «προβιοτικό».
Τι συμβαίνει λοιπόν; Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένης της αγάπης μας να χαιδεύουμε τα κατοικίδιά μας, όταν ζούμε με ζώα, έχει αποδειχθεί ότι μικρόβια από τη γούνα και τα πόδια τους καταλήγουν στο δέρμα μας – τουλάχιστον προσωρινά.
Αυτό έχει οδηγήσει σε υποψίες ότι το «μικροβίωμα» θα μπορούσε να αποικιστεί από έντομα από τα κατοικίδιά μας. Πρόκειται για τη συλλογή τεράστιων αποικιών μικροβίων που ζουν στο δέρμα μας, στο στόμα μας και κυρίως στο έντερο, το οποίο φιλοξενεί μια σημαντική συγκέντρωση ανοσοκυττάρων του σώματός μας. Σύμφωνα με τη Nasia Safdar, καθηγήτρια λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν στις ΗΠΑ, αυτή η ιδέα έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της βιομηχανίας τροφών για κατοικίδια. Η ιδέα θα ήταν να αναπτυχθούν προϊόντα που θα διατίθενται στο εμπόριο ως προϊόντα που προάγουν την ανάπτυξη ωφέλιμων βακτηρίων σε γάτες και σκύλους, τα οποία στη συνέχεια θα μπορούσαν να μεταφερθούν στους ιδιοκτήτες τους, λέει.
«Αυτή η οπτική γωνία ήταν ελκυστική για τους ανθρώπους να χρηματοδοτήσουν, επειδή για τους περισσότερους από εμάς, η ανθρώπινη κατάσταση είναι αυτό που μας ενδιαφέρει», λέει η Safdar. «Ποιο ρόλο μπορεί λοιπόν να παίξει το ζώο σε αυτό;» ρωτάει.
Η Safdar λέει ότι σκέφτεται να διεξάγει μια μελέτη που θα περιλαμβάνει τη συλλογή δειγμάτων κοπράνων τόσο από κατοικίδια όσο και από τους ανθρώπους ιδιοκτήτες τους όταν έρχονται για επαναλαμβανόμενα κτηνιατρικά ραντεβού για να δουν αν τα έντερά τους γίνονται πιο μικροβιακά παρόμοια με την πάροδο του χρόνου. Θέλει επίσης να δει αν μπορεί να εντοπίσει παρόμοια βακτηριακά είδη που θα μπορούσαν να προσφέρουν οφέλη για την υγεία.
Ωστόσο, άλλοι πιστεύουν ότι η ιδέα της ενσωμάτωσης μικροβίων σκύλου, γάτας ή οποιουδήποτε άλλου είδους μη ανθρώπινων ζώων στο μικροβίωμά μας είναι αμφίβολη. «Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για αυτό», λέει η Gilbert. «Δεν βρίσκουμε πραγματικά μακροχρόνια συσσώρευση βακτηρίων σκύλου στο δέρμα μας, στο στόμα μας ή στα έντερά μας. Δεν παραμένουν πραγματικά».
Απαντώντας σε αυτό, η Safdar λέει ότι εξακολουθεί να πιστεύει ότι η μελέτη είναι πολύ αξιόλογη, δηλώνοντας ότι πιστεύει ότι είναι πιθανό τα μικρόβια του εντέρου να μπορούν να μεταφερθούν από τα κατοικίδια στους ιδιοκτήτες τους και αντίστροφα. «Αξίζει να μελετηθεί και δεν έχει εξεταστεί ακόμη προσεκτικά», λέει.
Η Gilbert πιστεύει ότι τα κατοικίδια παίζουν έναν διαφορετικό, αλλά εξίσου ζωτικό ρόλο. Η θεωρία του είναι ότι επειδή οι μακρινοί μας πρόγονοι εξημέρωσαν διάφορα είδη, το ανοσοποιητικό μας σύστημα έχει εξελιχθεί ώστε να διεγείρεται από τα μικρόβια που μεταφέρουν. Αυτά τα μικρόβια δεν διαμένουν μόνιμα μαζί μας, αλλά τα ανοσοκύτταρά μας αναγνωρίζουν τα σήματα καθώς περνούν, γεγονός που στη συνέχεια διατηρεί το ανοσοποιητικό σύστημα σε σωστή ανάπτυξη.
«Σε διάστημα πολλών χιλιετιών, το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα συνήθισε να βλέπει βακτήρια σκύλου, αλόγου και αγελάδας», λέει ο Gilbert. «Έτσι, όταν βλέπει αυτά τα πράγματα, πυροδοτεί την ευεργετική ανοσολογική ανάπτυξη. Ξέρει τι να κάνει», λέει.
Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι οι άνθρωποι που ζουν στο ίδιο σπίτι με ένα κατοικίδιο καταλήγουν να έχουν εντερικά μικροβιώματα που μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους, και ο Gilbert υποδηλώνει ότι το ζώο πιθανότατα λειτουργεί ως όχημα για να βοηθήσει στη μεταφορά ανθρώπινων μικροβίων μεταξύ των ιδιοκτητών του. Ταυτόχρονα, η τακτική έκθεση στα μικρόβια του ίδιου του κατοικίδιου θα διεγείρει επίσης το ανοσοποιητικό του σύστημα ώστε να παραμένει πιο ενεργό και να διαχειρίζεται καλύτερα τους βακτηριακούς πληθυσμούς στο δικό του εντερικό και δερματικό μικροβίωμα, κρατώντας τα παθογόνα έξω και διεγείροντας την ανάπτυξη χρήσιμων βακτηρίων.
Δημοσίευση: BBC
