Mε αφορμή την πρώτη συνάντηση ΗΠΑ – Ρωσίας στο Ριάντ, η έγκυρη ιστοσελίδα αναλύει σε δημοσίευμά της ποιά είναι τα οφέλη, οι προοπτικές και τα εμπόδια στη διαδικασία της -δύσκολης έτσι κι αλλιώς- προσέγγισης με τη Μόσχα, με φόντο πάντα το θέατρο του ουκρανικού πολέμου. Το κυριότερο: Επιχειρεί μια ”ψυχανάλυση” των μύχιων επιδιώξεων, τόσο του Ρώσου ηγέτη, όσο και της Ρωσίας διαχρονικά.
Τα πρώτα βήματα του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ προς την επίτευξη συμφωνίας στην Ουκρανία αντιμετωπίστηκαν με θύελλα συναισθημάτων στη Μόσχα.
Ποτέ πριν τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης δεν αναφέρθηκαν τόσο εκτενώς στη Δύση. Εξάλλου, τα τελευταία τρία χρόνια, η ρωσική κοινωνία απομακρυνόταν από την προδοτική, παρακμιακή Δύση, κοιτώντας προς την Ανατολή — δηλαδή, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα. Και όμως, ακόμη και η πιο σημαντική καθημερινή εφημερίδα της χώρας, η Kommersant – γνωστή για τον ήπιο και ορθολογικό της τόνο – κυκλοφόρησε με τίτλο «Ο θρίαμβος του Πούτιν» στην είδηση της τηλεφωνικής επικοινωνίας του Τραμπ με τον Ρώσο πρόεδρο.
Αλλά υπάρχει λόγος για αυτή την ξαφνική μετατόπιση.
Τα μηνύματα από την Ουάσιγκτον ευθυγραμμίζονται τώρα με την κοσμοθεωρία του Κρεμλίνου: ο Τραμπ, ο πανίσχυρος Αμερικανός ”νονός”, θα καθίσει απέναντι από τον ”βαρόνο του εγκλήματος” Βλαντιμίρ Πούτιν —λιγότερο δυνατός από πριν, αλλά και πάλι ισχυρότερος— και θα αποφασίσουν τι να κάνουν με την Ουκρανία.
Το Κρεμλίνο βλέπει την κίνηση του Τραμπ ως μια σωστή απάντηση στο αίτημα της Μόσχας να σεβαστεί τον Πούτιν ως ισότιμο εταίρο. Παράλληλα αναγνωρίζεται δημόσια ότι η Ουκρανία και η Ευρώπη πρέπει να έχουν υποδεέστερο ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Το Κρεμλίνο θεωρεί πως η Ευρώπη —φιλελεύθερη και υποκριτικά προσηλωμένη στο κράτος δικαίου— πρέπει να προσαρμοστεί στην πραγματική της θέση σε αυτόν τον γενναίο νέο κόσμο: αυτήν ενός κομπάρσου.
Δεν υπάρχει χώρος για το διεθνές δίκαιο σε αυτή την ιστορία που παραπέμπει στον 19ο αιώνα. Ο ρόλος της Ουκρανίας περιορίζεται σε αυτόν ενός αποτυχημένου κράτους – πελάτη στο μισθολόγιο των ΗΠΑ. Βρίσκεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα της ανταπόδοσης της στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης που έλαβε κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά μαζί και της παραχώρησης των δικαιωμάτων για την εξόρυξη των φυσικών της πόρων στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων σπάνιων γαιών. Ολα αυτά είναι απολύτως κατανοητά από την οπτική γωνία της Μόσχας.
Το πρακτικό αποτέλεσμα που αναμένει το Κρεμλίνο από όλα αυτά είναι να κερδίσει ορισμένα ουκρανικά εδάφη—τις τέσσερις περιοχές που προσαρτήθηκαν, καθώς και τμήματα των περιοχών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ που δεν έχουν ακόμη καταληφθεί. Αυτό, μαζί με την απομάκρυνση του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι, είναι αυτό που θα πουλούσε το Κρεμλίνο στον λαό του ως νίκη.
Οι απαιτήσεις είναι τακτικές και συμβολικές – το κεφάλι του Ζελένσκι, η αναγνώριση των προελάσεων της Ρωσίας στο ουκρανικό έδαφος και η παύση κάθε συζήτησης για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, αυτό το σενάριο απέχει ακόμα πολύ από τον πλήρη ρωσικό έλεγχο της Ουκρανίας ή μια σημαντική αλλαγή όσον αφορά στη θέση της Ρωσίας στην Ευρώπη. Φαίνεται σαν μια πιο προσωρινή λύση από ό,τι θα ήθελε η Μόσχα, Όπως παραδέχονται οι περισσότεροι σημαντικοί επαγγελματίες της εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου, δεν είναι Γιάλτα.
Η αλήθεια είναι ότι αυτή η συμφωνία δεν προορίζεται πραγματικά στο να οδηγήσει σε βιώσιμη ειρήνη. Αυτός δεν ήταν ποτέ ο στόχος. Ο Τραμπ μπορεί να πιστεύει στη δεύτερη αμερικανική του επανάσταση, αλλά οι συνομιλητές του στη Μόσχα δεν το πιστεύουν. Είναι πεπεισμένοι ότι το βαθύ κράτος των ΗΠΑ παραμένει άφθαρτο, κι ότι αυτό το βαθύ κράτος ήταν, και θα είναι πάντα, εχθρικό προς τη Ρωσία.
Ελλείψει οποιασδήποτε πραγματικής ιδεολογίας, το Κρεμλίνο έχει μετατρέψει την πίστη του αυτή σε αγανάκτηση. Πρόκειται για ένα μείγμα υπερηφάνειας για την πρώην ρωσική αυτοκρατορία, είτε υπό τους τσάρους είτε υπό τους σοβιετικούς επιτρόπους, και μαζί ένα ισχυρό αίσθημα παράπονου και αδικίας απέναντι στην προδοτική Δύση. Και όπως με κάθε ιδεολογία, συνοδεύεται από μια ξεκάθαρη αφήγηση για το τι πήγε στραβά και ποιος φταίει.
Αναπόσπαστο μέρος αυτής της νοοτροπίας είναι μια ισχυρή αίσθηση της ιστορίας, που εκφράζεται ως συλλογή από παράπονα αιώνων. Η αίσθηση αυτή οδηγεί στην πεποίθηση ότι η Ρωσία είναι καταδικασμένη να πολεμά διαρκώς τη Δύση, με τη μια ή την άλλη μορφή, έως ότου η μία πλευρά επιτύχει την ολοκληρωτική νίκη. Το Κρεμλίνο είναι βέβαιο ότι η Δύση ήταν πάντα υπέρ της πλήρους καταστροφής της Ρωσίας, ξεκινώντας από τους σταυροφόρους που έστειλε ο Πάπας για να εισβάλουν στην Ορθόδοξη Ρωσία τον 13ο αιώνα.
Εν ολίγοις, θεωρούν πως η πραγματική ειρήνη με τη Δύση είναι αδύνατη. Η μόνη δυνατότητα είναι κάποια διαλείμματα στις ιστορικές περιόδους. Και η Ρωσία, πάντα πολιορκημένο φρούριο, δεν μπορεί να έχει αληθινούς συμμάχους. Η περίφημη γραμμή που αποδόθηκε στον Τσάρο Αλέξανδρο Γ’ στα τέλη του 19ου αιώνα – ότι «η Ρωσία έχει μόνο δύο συμμάχους, τις ένοπλες δυνάμεις και το ναυτικό» – υπενθυμίζεται περήφανα και ασταμάτητα, και έχει βαθιά απήχηση στον Πούτιν.
Ως συνέπεια αυτής της αφήγησης, η Ρωσία δεν αισθάνεται πραγματικά σαν παγκόσμιος παρίας – όχι μόνο λόγω της υποστήριξης που λαμβάνει από την Κίνα, αλλά επειδή οι ελίτ της δεν πιστεύουν στην έννοια των αληθινών συμμάχων ή στις μακροχρόνιες συνθήκες που επιτρέπουν τέτοιες σχέσεις.
Είναι μια πολύ σκοτεινή άποψη του κόσμου. Από αυτήν προκύπτει η υπόθεση ότι ο Πούτιν θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει τον Τραμπ για να κερδίσει ένα πλεονέκτημα – επιλέγοντας μια κίνηση τακτικής, καθώς η στρατηγική ειρήνη είναι αδύνατη.
Όμως, ενώ ο Ρώσος ηγέτης μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του πιο έμπειρο και ικανό σε αυτό το είδος παιχνιδιού τακτικής, στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιο επιρρεπής σε ξαφνικές συναισθηματικές εκρήξεις. Η Ρωσία καθόριζε πάντα τον εαυτό της μέσω της σχέσης της με τη Δύση – και από τον Ψυχρό Πόλεμο και μετά, κατά κύριο λόγο με τις ΗΠΑ.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως ο Πούτιν ξεκίνησε την προεδρία του το 2000, αναζητώντας ακριβώς αυτό από τον τότε πρόεδρο Tζορτζ Μπους. Βαθιά μέσα του, τον ενδιαφέρει πάντα η αναγνώριση από την Ουάσινγκτον.
