Δεν ήξερα πόσο βαθιά μπορούσε να πονέσει μια φωνή που ποτέ δεν της δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσει. Μέχρι που διάβασα το James.
Αυτό το βιβλίο δεν διαβάζεται με το μυαλό — διαβάζεται με τα σωθικά. Σε θυμώνει, σε συγκινεί, σε κάνει να ντρέπεσαι και μετά σε λυτρώνει, αλλά χωρίς να στο χαρίσει. Σε βάζει να κοιτάξεις ξανά πράγματα που νόμιζες ότι ήξερες, και να δεις τον άνθρωπο εκεί όπου η Ιστορία είχε βάλει απλώς μια σκιά.
Ο Πέρσιβαλ Έβερετ δεν μας προσφέρει απλώς μια «επανεγγραφή» του Χάκλμπερι Φιν. Δεν τον ενδιαφέρει να διορθώσει ή να κρίνει τον Τουέιν. Αυτό που κάνει είναι πιο δύσκολο και πιο γενναίο: δίνει υπόσταση και φωνή σ’ έναν άνθρωπο που η λογοτεχνία τον είχε φυλακίσει στη σιωπή.
Ο James —όχι “ο Τζιμ”, όπως τον μάθαμε— δεν είναι πια το σύμβολο του «καλού μαύρου», του πιστού υπηρέτη, της σκιώδους φιγούρας που κινείται γύρω από τις περιπέτειες των άλλων. Είναι ένας πατέρας, ένας άνθρωπος με σκέψη, χιούμορ, πνεύμα και αξιοπρέπεια. Ένας άνθρωπος που μαθαίνει να σκέφτεται «επικίνδυνα» σ’ έναν κόσμο που του αρνείται ακόμα και τη γλώσσα του.
Κι εκεί είναι το πιο συγκλονιστικό στοιχείο του βιβλίου: η ίδια η γλώσσα. Ο τρόπος που ο James μιλάει αλλιώς προς τα έξω και αλλιώς μέσα του. Ο διαχωρισμός ανάμεσα στο τι λέει και στο τι ξέρει δεν είναι απλώς κοινωνικός — είναι υπαρξιακός. Κουβαλά τη βία όχι μόνο στο σώμα του, αλλά και στη σκέψη του. Και όταν, σιγά σιγά, αρχίζει να γράφει, να σκέφτεται με δικούς του όρους, να αναμετράται με τον ίδιο του τον φόβο, τότε αρχίζει πραγματικά να υπάρχει.
Το James δεν είναι ευχάριστο ανάγνωσμα. Δεν είναι όμως και ένα βιβλίο-καταγγελία. Είναι κάτι πολύ πιο αληθινό: είναι μια ανθρώπινη φωνή που διεκδικεί το αυτονόητο — να μετράει. Όχι για να συγκλονίσει, όχι για να σοκάρει, αλλά για να ειπωθεί. Και αυτό το κάνει με μια αξιοπρέπεια που σε αφήνει άφωνο.
Κάποιες στιγμές με έπιασα να σταματάω το διάβασμα, όχι γιατί βαρέθηκα, αλλά γιατί δεν άντεχα. Η σιωπή ανάμεσα στις λέξεις με πονούσε περισσότερο από τις ίδιες τις λέξεις. Και όμως, εκεί μέσα υπήρχε και ελπίδα. Όχι ψεύτικη, όχι εύκολη. Ελπίδα φτιαγμένη από αξιοπρέπεια, επιμονή και βαθιά ανθρωπιά.
Δεν ξέρω αν υπάρχει «σωστός» τρόπος να γράψεις ή να διαβάσεις για τη δουλεία. Ξέρω μόνο πως ο Everett δεν προσπαθεί να μας διδάξει. Μας ζητά να ακούσουμε. Να αφουγκραστούμε τη φωνή ενός ανθρώπου που για αιώνες λεγόταν μόνο από άλλους.
Το James δεν είναι ένα βιβλίο που απλώς διαβάζεται. Είναι ένα βιβλίο που σε αλλάζει — ή, τουλάχιστον, σε καλεί να αλλάξεις. Σε προκαλεί να ξαναδείς ποιον άκουγες και ποιον προσπερνούσες. Και σου θυμίζει πως η Ιστορία δεν είναι ποτέ μόνο αυτό που γράφτηκε, αλλά κι αυτό που αποσιωπήθηκε.
Είναι ένα βιβλίο που πονάει. Αλλά μέσα σε αυτόν τον πόνο, υπάρχει μια δύναμη σχεδόν καθαρτική. Μια αλήθεια που δεν κάνει φασαρία — απλώς στέκεται μπροστά σου, σε κοιτά, και περιμένει να τη δεις.
Αυτό το βιβλίο πρέπει να διαβαστεί. Όχι επειδή είναι «σημαντικό», αλλά επειδή είναι βαθιά ανθρώπινο. Και γιατί, αν υπάρχει κάτι που μας σώζει ακόμα, είναι ακριβώς αυτή η φωνή: η φωνή που δεν φοβάται πια να μιλήσει.
To βιβλίο ”James” του Percval Everett κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ. Αν θέλεις να to διαβάσεις, μπορείς να το αποκτήσεις με έκπτωση μέσω του παρακάτω συνδέσμου:
???? https://mikk.ro/EGjZ
Το τελικό συμπέρασμα:
– Αριστουργηματικό και ιδιοφυές. Ξεκάθαρα 5 stars.
– Θεωρώ ότι είναι το βιβλίο της χρονιάς!
James: Βραβεία και Διακρίσεις:
Βραβείο Pulitzer 2025
British Book Awards 2025: Fiction Book of the Year
National Book Award 2025
Booker Prize (shortlisted)
Carnegie Medal: Kirkus Prize
B&N: Book of the Year
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Βιβλιοκριτική: Διάβασα το μυθιστόρημα της Holly Gramazio “Οι Σύζυγοι” από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ
